Rozwód kościelny znacznie różni się od procedury rozwodowej w prawie cywilnym. Jest też znacznie trudniejszy do uzyskania i często wiąże się z wysokimi kosztami, związanymi np. ze złożeniem skargi. Powody rozwodu kościelnego mają również zupełnie inne podłoże. Przesłanki muszą wystąpić jeszcze przed zawarciem małżeństwa. W skrócie można je podzielić na 3 główne grupy: przeszkody w uzyskaniu małżeństwa, wady zgodności małżonków oraz nieodpowiednia forma kanoniczna.
Unieważnienie czy rozwód?
W Kodeksie Prawa Kanonicznego nie wspomina się o rozwodzie. Choć to pojęcie jest często stosowane, to jego prawidłową formą powinno być unieważnienie małżeństwa. Oznacza to, że w chwili zawarcia związku małżeńskiego nie występowały przesłanki, które mogłyby uznawać taki związek za zgodny i trwały. Uzyskanie „rozwodu kościelnego” jest dość skomplikowane i wymaga poświęcenia sporej ilości czasu i pieniędzy. Przeciętnie unieważnienie małżeństwa trwa 45 dni, istnieją jednak szczególne przypadki, w których procedura ta może się znacznie wydłużyć.
Powody rozwodu kościelnego mogą zaskoczyć niejedną osobę. W szczególności należy zwrócić uwagę
, że sama zdrada nie może być czynnikiem wpływającym na unieważnienie małżeństwa. Chyba, że zostanie ona uznana za psychiczny brak dojrzałości i wpłynie na niemożność realizacji obowiązków małżeńskich.
Przeszkody związane z zawarciem małżeństwa
Pierwsza grupa powodów to wszelkie przeszkody, które uniemożliwiają zawarcie związku małżeńskiego. Zalicza się do nich m.in. zbyt młody wiek małżonków, odmienność religijną, w tym brak przyjęcia chrztu świętego, a nawet impotencję, która wpływa na brak wykonywania obowiązków małżeńskich. Wśród tych czynników znajdziemy również sytuacje oczywiste
, takie jak pozostawanie w związku z inną osobą, pokrewieństwo, a także święcenia kapłańskie oraz przynależność do zakonu.
Nieważność małżeństwa można również uzyskać w momencie, gdy małżeństwo zostało zawarte w nieodpowiedniej formie kanonicznej. Chodzi tutaj o brak upoważnienia kapłana oraz zbyt małą ilość świadków. Ta przesłanka należy jednak do najrzadszych w przypadku uzyskania rozwodu kościelnego.
Wady zgody małżeńskiej jako najczęstszy powód rozwodu kościelnego
Choć prawo kanoniczne wskazuje tutaj konkretne przesłanki, służące rozpoznaniu konkretnej przyczyny unieważnienia związku małżeńskiego, to w praktyce często dochodzi na tym polu do wielu nieporozumień. Jednym z głównych powodów rozwodu kościelnego jest psychiczna niezdolność do podjęcia obowiązków małżeńskich. W tym miejscu należy zaznaczyć, że może mieć ona różne podłoże, w tym impotencję, alkoholizm, narkomanie oraz inne nałogi, a nawet silne uzależnienie od rodziców. Czasem nieważność dotyczy także braku zainteresowania rodziną i dziećmi, a nawet zwykłej niechęci do posiadania dzieci, gdy nie została ona przedstawiona przed zawarciem związku małżeńskiego.
Wady zgody małżeńskiej opierają się także na zawarciu małżeństwa pod przymusem oraz w obliczu symulacji, np. w przypadku przedwczesnej ciąży oraz niewierności małżonka. Związki zawierane pod wpływem strachu oraz namawiania przez osoby z rodziny czy otoczenie również zostają unieważnione.
